"Sözdizimsel gramer" (syntactic grammar) veya "sözdizim grameri", bir dilin cümle yapısını ve bu yapının kurallarını tanımlar. Bu gramer türü, leksikal gramer tarafından sağlanan tokenlar arasındaki ilişkileri belirler ve dilin daha geniş yapılarını oluşturur. Sözdizimsel gramer, programlama dilleri, doğal diller ve diğer formal dillerde nasıl ifadelerin, komutların ve diğer yapıların oluşturulduğunu ve bir arada nasıl işlediğini tanımlar.

Sözdizimsel Gramer Özellikleri:

Yapısal Kurallar: Sözdizimsel gramer, ifadelerin, deyimlerin ve program yapılarının nasıl oluşturulacağını tanımlayan kurallar dizisidir. Bu kurallar genellikle üretim kuralları olarak adlandırılır ve nonterminallerin nasıl terminaller ve diğer nonterminallerle birleştirileceğini gösterir.

Ağaç Yapıları: Sözdizimsel gramer, parse tree (ayrıştırma ağacı) olarak bilinen yapısal ağaçları kullanarak bir dilin yapısını gösterir. Bu ağaçlar, cümlelerin ve ifadelerin nasıl yapılandırıldığını görsel olarak sergiler.

Konteksten Bağımsızlık: Çoğu sözdizimsel gramer, konteksten bağımsız gramerler (CFG) kategorisine girer. Bu, gramer kurallarının uygulanmasının çevredeki tokenlar yerine yalnızca belirli bir nonterminal üzerine odaklandığı anlamına gelir.

Sözdizimsel Analiz Süreci:

Tokenların Ayrıştırılması: Leksikal analizden elde edilen tokenlar, sözdizimsel gramer kurallarına göre gruplandırılır ve ayrıştırılır.

Parse Tree Oluşturma: Ayrıştırma işlemi sırasında, belirli bir cümlenin veya ifadenin yapısal ağacı oluşturulur. Bu ağaç, dilin kurallarına uygunluğunu ve yapısal bütünlüğünü temsil eder.

Hata Tespiti ve Yönetimi: Sözdizimsel gramer, dilin kurallarına uymayan yapıları tespit eder ve hatalar veya sözdizimi ihlalleri hakkında uyarılar üretir.

Uygulama Alanları:

Programlama Dilleri: Her programlama dilinin kendine özgü sözdizimsel grameri vardır ve bu gramer, dilin nasıl yazılacağını ve yapılarının nasıl oluşturulacağını tanımlar. Örneğin, Java, Python ve C++ dillerinin her birinin farklı sözdizimsel kuralları vardır.

Doğal Dil İşleme: Doğal dillerin (örneğin İngilizce, Türkçe) sözdizimi, cümle yapılarını ve dilbilgisini analiz etmek için kullanılır.

Sözdizimsel gramer, bir dilin nasıl yapılandırıldığını anlamak ve bu yapıları doğru bir şekilde işlemek için temel bir araçtır, özellikle dil işleme, yapay zeka ve bilgisayar bilimleri gibi alanlarda kritik öneme sahiptir.