Linux'ta işlem yönetimi (Process Management), işletim sisteminin merkezi işlevlerinden biridir. İşlem yönetimi, sistemde çalışan programların yürütülmesinin ve kaynaklarının nasıl paylaştırılacağının kontrolünü içerir. İşte bu konuda bazı anahtar kavramlar ve bileşenler:

Oturum (Session)

Her oturumun, işlem grubu kimliklerine (PGID) benzer şekilde, benzersiz bir oturum kimliği (SID) vardır. Bu kimlik, oturum lideri olarak bilinen işlemin PID'si (İşlem Kimliği) tarafından belirlenir.

Oturumların Özellikleri

• Oturum Lideri: Her oturumun bir oturum lideri vardır, ve bu işlem, oturum kimliğinin (SID) değerine sahip olur. Oturum lideri, oturumu oluşturan ilk işlemdir.
• Terminal Kontrolü: Bir oturum, genellikle bir terminal ile ilişkilendirilir. Terminal kontrolünü elinde bulunduran oturum, ön plandaki oturumdur ve kullanıcı girişi alabilir.
• Arka Plan & Ön Plan İşlemleri: Bir oturum içindeki işlem grupları, ön plan veya arka planda çalışabilir. Ön plandaki işlem grubu, kullanıcının girişini alabilir, arka plandakiler ise bu yeteneğe sahip değildir.

İşlemler (Processes)

Linux'ta, her çalışan program bir işlem olarak kabul edilir. İşlem, yürütülmekte olan bir programın kodu, verisi, durumu ve ilişkilendirilmiş kaynaklarından oluşur.

İşlem Durumları (Process States)

Bir işlem, yaşam döngüsü boyunca farklı durumlar alabilir:

• Running: İşlem şu anda CPU üzerinde çalışıyor veya çalışmaya hazır.
• Waiting: İşlem, bir olayın gerçekleşmesini bekliyor (örneğin giriş/çıkış).
• Stopped: İşlem durduruldu, genellikle kullanıcı tarafından.
• Zombie: İşlem tamamlandı, ancak hala işlem tablosunda bir kaydı var.

İşlem Kimliği (Process ID - PID)

Her işleme benzersiz bir kimlik numarası atanır, bu PID olarak bilinir. İlk işlem, yani init veya sistemd, genellikle PID 1'e sahiptir.

Tasks

Linux'ta bir task, işletim sisteminin yürüttüğü bir programın örneklemesidir. Tasklar, kullanıcının belirli bir işi yapmasını sağlamak için yürütülen işlemlerdir, örneğin bir metin düzenleyici kullanmak veya bir web sunucusu çalıştırmak gibi.

Task Yapısı

Her task, işletim sistemi tarafından yönetilen belirli bir yapıya sahiptir:

• PID (Process ID): Her task, kendine özgü bir işlem kimliği (PID) ile tanımlanır.
• Ebeveyn ve Çocuk İşlemler: Tasklar, diğer tasklar tarafından oluşturulabilir. Bu durumda, taskları oluşturan işlem ebeveyn işlem olarak adlandırılır, oluşturulanlar ise çocuk işlem olarak bilinir.
• Durum: Her task, belirli bir durumda olabilir (örneğin, çalışıyor, uyuyor, durduruldu, zombi, vb.).
• Öncelik: Tasklar, CPU zamanının nasıl paylaştırılacağını belirlemek için kullanılan bir öncelik düzenine sahip olabilir.
• Kontekst: Tasklar, işlemin şu anki durumunu saklayan bir kontekst yapısına sahip olabilir. Bu, işlemin çalıştığı zaman CPU kayıtları, yığın, bellek haritalama gibi bilgileri içerir.
• Sinyaller: Tasklar, işletim sisteminden veya diğer işlemlerden sinyaller alabilir. Bu sinyaller, belirli eylemlerin gerçekleştirilmesi veya durum değişikliklerinin bildirilmesi için kullanılabilir.

Tasklar Nasıl Yönetilir?

Linux işlemlerini yönetmek için bir dizi araca sahiptir:

ps: Çalışan işlemlerin durumunu gösterir.

top veya htop: Çalışan işlemleri gerçek zamanlı olarak izler.

kill: İşlemlere sinyal göndermek için kullanılır (örneğin, bir işlemi sonlandırmak için).

nice ve renice: İşlem önceliklerini ayarlar.